Avrupa Ülkelerinin Yapay Zeka Stratejilerinin Karşılaştırması
-Fransa, Almanya, Birleşik Krallık, Hollanda, Estonya-
Ülkeler arasındaki yapay zekâ (YZ) yarışı günümüzde iyice kızışmış durumda. Avrupa ülkeleri de bu yarıştan geri kalmamak adına birbiri ardına YZ strateji belgelerini yayınladı.
Fransa Mart 2018’de İnsanlık için Yapay Zekâ başlıklı YZ stratejisini duyurdu. Stratejinin ana hedeflerini şunlar oluşturuyor:
En iyi YZ yeteneklerini geliştirmek ve çekmek amacıyla YZ eğitim ve öğretim ekosisteminin iyileştirilmesi;
YZ uygulamalarının kullanımı ve varlıkları bir araya toplamak için bir açık veri politikası oluşturulması;
YZ uygulamalarının şeffaf ve adil kullanımı için etik bir çerçeve geliştirilmesi.
Bu amaçla, Fransız hükümeti 2022’nin sonuna kadar YZ’nin geliştirilmesine toplam 1,5 milyar€ ayırıyor.
Nisan 2018’de ise Birleşik Krallık, ulusal YZ stratejisini duyurmuştu. Bu strateji belgesi 1 yıl sonra Mayıs 2019’da güncellendi. Stratejinin amacı, ekonomiyi ve toplumu YZ’nin beraberinde getirdiği dönüşümlere hazırlamak. Birleşik Krallık aşağıdaki beş temel alandaki konumunu iyileştirmeye odaklanıyor:
Dünyanın en yenilikçi ekonomisi olma;
İyi işler ve herkes için daha fazla kazanç gücü sağlama;
Birleşik Krallık’ın altyapısında büyük bir yükselme sağlama;
Bir işi başlatmak ve büyütmek için en iyi yer olma;
Müreffeh topluluklar oluşturma.
Hükümet, stratejinin uygulanması için 0,95 milyar £ bir bütçe ayırdı.
Kasım 2018’de ise Almanya Federal Hükümeti YZ stratejisini açıkladı. Söz konusu strateji belgesi Eğitim Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı ve Çalışma Bakanlığı tarafından ortaklaşa hazırlandı. Stratejide ana hatlarıyla aşağıdaki hedeflere ulaşmayı amaçlıyor:
Almanya ve Avrupa’yı YZ alanında lider bir merkez haline getirerek Almanya’nın gelecekteki rekabet gücünü artırmak ve pekiştirmek;
Toplum yararına hizmet eden YZ’nin sorumlu bir şekilde geliştirilmesini ve yayılmasını garanti etmek;
YZ’yi etik, yasal, kültürel açıdan topluma entegre etmek.
Stratejinin uygulanması için Almanya Federal Hükümeti 2019-2025 dönemi için yaklaşık 3 milyar € sağlamayı planlıyor.
Estonya ise Temmuz 2019’da YZ stratejisini duyurdu. Stratejinin amacı, aşağıdaki alanlarda politika geliştirip uygulayarak YZ’nin potansiyelinden tam olarak yararlanmak:
YZ uygulamalarının hem kamu hem de özel sektördeki kullanımını teşvik etmek;
YZ araştırmalarına doğrudan destek sağlamak ve bunu yapmak için ilgili beceri ve yeterlilikleri artırmak;
YZ’nin kavranmasını kolaylaştırmak için yasal bir ortam geliştirmek.
Estonya hükümeti, YZ stratejisinin uygulanması için 2019-2021’de en az 10 milyon € değerinde bir yatırım tahmin ediyor.
Ekim 2019’da ise Hollanda YZ strateji belgesini yayınladı. Hollanda YZ stratejisinin vizyonu, aşağıdakileri hedefleyen üç sütuna dayanıyor:
Toplumsal ve ekonomik fırsatlardan yararlanma: Özel ve kamu sektöründe YZ’nin benimsenmesini, kullanılmasını ve geliştirilmesini teşvik eden ve toplumsal zorlukların üstesinden gelmek için YZ kullanımını artıran politikalar;
Doğru koşulları yaratmak: YZ’de eğitimi ve beceri gelişimini destekleyen politikalar;
Kurumların güçlendirilmesi: Güven, insan hakları, tüketicinin korunması ve vatandaşların güvenliği gibi etik konularla ilgili politikalar.
Aşağıda bu 5 ülkenin strateji belgelerinin karşılaştırması “beşerî sermaye, piyasa, altyapı ve yasal düzenleme” olmak üzere 4 ana başlıkta yapılıyor:
Ülke
FRANSA
Beşerî Sermaye
Örgün eğitim ve öğretim politikalarıile mesleki eğitim ve yaşam boyu öğrenmeye yönelik olarak;
Disiplinler arası Yapay Zekâ Enstitüleri’ne (3IA) odaklanarak, tüm eğitim seviyesinde YZ eğitim ve öğretim programları başlatılması ve YZ alanında öğrenci sayısının ikiye katlanması;
Her vatandaşın makinelerin iç işleyişini ve YZ’nin faydalarını daha iyi anlaması için dijital okuryazarlığın geliştirilmesi;
Dijital becerileri geliştirerek işsizlik riski altındaki kişileri iş piyasasına entegre etmeye yardımcı olan eğitim desteklerinin oluşturulması;
Çalışanların mesleki eğitimi için devlet finansmanının sağlanması;
Piyasa
Fransız YZ sektörünü güçlendirmeye yönelik olarak;
Ülke çapında YZ araştırmalarını teşvik etmek için üniversitelerde YZ araştırma enstitüleri ağı olan 3IA Enstitülerinin kurulması;
Yeterli olgunluk gösteren belirli sektörlere (sağlık, ulaşım, savunma gibi) araştırma ve geliştirme için politika desteği sunulması;
Veri derleme ve alışverişi için veri platformları, büyük ölçekli bilgi işlem altyapıları ve test tesisleri dahil olmak üzere sektöre özgü politikaların belirlenmesi.
Altyapı
Temel veri koruma kurallarına sadık kalırken paydaşlar arasında veri dolaşımını da teşvik eden bir veri altyapısı ve ekosisteminin oluşturulmasına yönelik olarak;
Veri taşınabilirliği hakkının desteklenmesi ve verilerin bir hizmet ekosisteminden diğerine taşınmasına izin verilmesi;
Makine öğrenimi ve YZ algoritmalarının geliştirilmesini teşvik etmek için dijital ve telekomünikasyon altyapısı açısından 115 milyon € değerinde yatırım yapılması;
Özel sektörde ortak verilerin yaratılmasının teşvik edilmesi ve karşılıklılık, iş birliği ve paylaşıma dayalı alternatif bir veri üretim ve yönetişim modelinin desteklenmesi;
Kamu yararına ilişkin veriler bakımından sektör düzeyinde serbestçe erişilebilen veri tabanlarına erişimin teşvik edilmesi.
Yasal Düzenleme
YZ teknolojilerinin ve algoritmaların adil ve şeffaf bir şekilde kullanılmasını sağlamaya yönelik olarak;
Ulusal Etik Danışma Komitesi ile birlikte bir Dijital Komite oluşturulması.
Tasarım aşamasından itibaren etik farkındalık için yapay zekâ üzerinde çalışan mühendislerin ve araştırmacıların eğitimine etiğin dahil edilmesi;
İşletmelerde etiğin güçlendirilmesi (örneğin, etik komitelerin kurulması, sektöre özgü iyi uygulamaların yaygınlaştırılması, önceden var olan mesleki davranış kurallarının gözden geçirilmesi, araştırma programları için etik kodların öngörülmesi);
Algoritmaları denetlemek için ulusal bir platformun kurulması. Bu sayede yasal ve etik çerçevelere uygunluğun değerlendirilmesi ile şeffaflığın artırılması ve YZ kullanımına yönelik olası suistimallerin azaltılması.
İyi tanımlanmış bir etik çerçevenin yanı sıra, YZ sistemlerinin sınırlarının ve çalışmasının kontrol edilmesi ve her türlü ihlalin engellenmesi için mevzuat çalışması yapılması.
Veri gizliliğinin korunmasının güçlendirilmesi ve dijitalleşmeden kaynaklanan fırsatlardan herkesin yararlanmasını sağlayan bir yasa;
Siber Güvenlik Direktifi’nin uygulanması.
Ülke
BİRLEŞİK KRALLIK
Beşerî Sermaye
Vatandaşların YZ ile ilgili becerilerini ve yeterliliklerini artırmaya yönelik yaşam boyu öğrenme dahil eğitim ve öğretime yönelik olarak;
Ülke çapındaki üniversitelerde doktora eğitimi için 16 yeni merkez oluşturulması;
Matematik, dijital ve teknik alanlarda eğitimi teşvik etmek için finansman (406 milyon £) sağlanması.
Öğretmen Geliştirme Primi adıyla bir pilot uygulamanın oluşturulması (42 milyon £). Bu pilot uygulama ile daha az gelişmiş bölgelerdeki öğretmenler için yüksek kaliteli mesleki gelişimin sağlanması;
En iyi YZ araştırmacılarını çekmek ve elde tutmak için yeni prestijli YZ Turing Burslarının sağlanması;
Dijital eğitim için özel bir yatırım bütçesi ile yeniden beceri kazanma fırsatları sunan Ulusal Yeniden Eğitim Planının oluşturulması.
Piyasa
YZ alanında araştırmanın desteklenmesine yönelik olarak;
GovTech Fonu (20 milyon £) ile daha verimli kamu hizmetleri için yenilikçi çözümler sunulması;
İngiliz İş Bankası tarafından yüksek büyüme potansiyeline sahip firmaları desteklemek için yatırım fonu (2,5 milyar £) oluşturulması. Bu fon ile firmaların ölçeklerini büyütmelerine ve yenilikçi iş modellerinin faydalarından tam anlamıyla yararlanmalarına yardımcı olunması;
Kamu sektöründe yapay zekanın nasıl kullanılacağına dair bir rehber yayınlanması;
Mühendislik, şehir planlaması ve sağlık hizmetleri ile ilgili yeni YZ programlarının oluşturulması (79 milyon £);
Hizmet sektörlerinde YZ uygulamaları ve veri odaklı teknolojiler geliştirmek için iş birliğine dayalı Ar-Ge fırsatları yaratılması.
Altyapı
Güvenilir bir veri altyapısının geliştirilmesine yönelik olarak;
Güvenli, sağlam ve eşitlikçi veri aktarımı için pilot projelerin oluşturulması;
Makine öğrenimi için açık, yeniden kullanılabilir ve erişilebilir yüksek kaliteli açık veri kümlerinin sunulması;
Dijital ve telekomünikasyon altyapısının geliştirilmesi kapsamında elektrikli araçları desteklemek için Şarj Altyapısı Yatırım Fonu kurulması; düşük emisyonlu otomobiller için bir eklenti hibesi oluşturulması;
5G için 176 milyon £ ve tam fiber ağlar için 200 milyon £ içeren dijital altyapıyı güçlendirmek üzere 1 milyar £ kamu yatırımının oluşturulması;
Şehir içi ulaşımı ve şehir bölgelerindeki bağlantıları iyileştirmek için yeni bir Dönüştüren Şehirler Fonu (1,7 milyar £) kurulması.
Yasal Düzenleme
Toplum genelinde YZ’nin kullanımı, benimsenmesi ve geliştirilmesi için güven oluşturmak amacıyla, veriye dayalı YZ yönetişim rejimleri uygulanmasına yönelik olarak;
Veri Etiği ve Yenilik Merkezi’nin kurulması ile YZ’nin sürdürülebilir, güvenli ve etik kullanımı için öneriler sunulması;
Kamu sektöründe YZ kullanımı üzerine rehberler hazırlanması;
Yasal çerçeveye yönelik reformlar ile kişisel verilerin toplanması, depolanması ve kullanımına ilişkin Veri Koruma Yasası’nın güçlendirilmesi.
Ülke
ALMANYA
Beşerî Sermaye
İnsan gelişimine ilişkin doğru çerçevenin oluşturulması ve gelecek nesilleri YZ’den doğacak değişikliklere hazırlamaya yönelik olarak;
Resmi eğitim ve öğretimde öğretmenlerin eğitimine özel olarak odaklanılması;
Çalışanların YZ ile ilgili becerilerini genişletmek ve yükseltmek için Nitelikli İşgücü Stratejisinin oluşturulması, gelecekte hangi becerilerin gerekli olduğunu belirlenmesi;
Kırsal alanlardaki çalışanlar için gelişmiş beceri fırsatları sağlamak amacıyla bölgesel Gelecek Merkezlerinin oluşturulması.
Mükemmellik merkezlerinin oluşturulması;
Yapay zekanın hedef aldığı belirli grupların sağlam bir beceri geliştirmesi amacıyla “Öğret ve Öğren YZ” platformunun oluşturulması;
YZ’nin yüksek öğretim sistemi içinde güçlenmesini sağlamak için YZ alanında en az 100 ek profesörlük alanının oluşturulması.
Piyasa
YZ araştırmalarının genişletilmesi ve özellikle YZ girişimlerinin büyümesinin teşvik edilmesine yönelik olarak;
YZ girişimlerinin büyümesini teşvik etmek için danışmanlık ve finansman hizmetlerinin sağlanması amacıyla çeşitli platformların kurulması;
Şirket içi inovasyon alanlarını geliştirmek üzere yenilikçi çözümler sunulması;
KOBİ’ler için bireysel ve toplu Ar-Ge projelerini desteklemeyi hedefleyen finansman programı oluşturulması;
Çevreye ve iklime zarar vermeyen projelerin desteklenmesi.
Altyapı
Son teknoloji YZ uygulamalarının geliştirilmesi için en uygun koşulları yaratmak amacıyla mevcut veri altyapısının genişletilmesine yönelik olarak;
Güvenilir bir veri ve analiz ortamının elde edilmesi ve daha esnek bir veri birlikte çalışabilirliği sayesinde değişimlerin teşvik edilmesi;
Siber güvenliği iyileştirmek için mevcut telekomünikasyon ve dijital altyapının geliştirilmesi;
Eğitim sistemindeki dijital altyapıyı iyileştirerek öğrenme yeteneklerinin geliştirilmesi;
Devlet verilerine açık erişim sağlayarak ve veri paylaşım olanaklarının iyileştirilmesi;
Bulut platformlarına ve yükseltilmiş depolama ve bilgi işlem kapasitesine dayalı güvenilir bir veri ve analiz altyapısının oluşturulması;
Araştırma topluluklarına bilime dayalı veri hizmetleri sağlamak için Ulusal Araştırma Veri altyapısının kurulması;
Saldırı durumunda YZ sistemlerinin dayanıklılığına özellikle odaklanarak bilgi ve iletişim sistemlerinin güvenliğinin ve performansının iyileştirilmesi.
Yasal Düzenleme
YZ teknolojilerinin başarılı bir şekilde konumlandırılması için etkili bir düzenleyici çerçeveye yönelik olarak;
Rekabet Hukuku’nun nasıl geliştirilebileceğine yönelik Rekabet Hukuku 4.0 üzerine bir Komisyonun kurulması;
YZ teknolojileri nedeniyle işleri risk altında olan çalışanlara yeni beceriler kazandırma konusunda destek sağlayan bir yasa olan “Opportunities for Qualifications Act”ın tanıtılması;
Nitelikli çalışanların Almanya’ya göçünü kolaylaştırmak için bir yasa olan “Skilled Labour Immigration Act”ın kabul edilmesi;
Siber Güvenlik Direktifi’nin uygulanması;
Avrupa yönergeleriyle uyumlu yasal ve etik bir çerçeve üzerinde çalışılması ve ulusal Veri Etiği Komisyonu’nun tavsiyelerinin dikkate alınması;
Veri koruma kurallarına uygun olarak YZ sistemlerinin geliştirilmesi;
YZ sistemlerinin şeffaflığını, doğrulanabilirliğini ve öngörülebilirliğini sağlamak için etik gerekliliklerin yerine getirilmesi;
AB çapında iş birliğini teşvik etmek için veri standartlarının ve formatlarının geliştirilmesi amacıyla finansman sağlanması;
YZ standardizasyonu konusunda bir yol haritası geliştirilmesi.
Ülke
HOLLANDA
Beşerî Sermaye
Resmi eğitim ve öğretim ile yaşam boyu eğitim programlarına yönelik olarak;
İlk ve orta öğretimde dijital okuryazarlığın artırılması ile yüksek öğretimde veri bilimindeki beceri ve yeterliliklerin geliştirilmesi;
Kamu personeli için YZ üzerine ulusal bir çevrimiçi kursun hazırlanması;
Bireyler için YZ ve dijital becerilerde eğitim fırsatları yaratmak amacıyla 200 milyon €’luk bir yatırım sağlanması;
Bölgesel Yatırım Fonu tarafından finanse edilen mesleki eğitim girişimleri sayesinde iş gücü piyasasının gelecekteki ihtiyaçlarının belirlenmesi.
Piyasa
YZ konusunda temel ve uygulamalı araştırmayı teşvik etmeye yönelik;
Hollanda Araştırma Konseyi tarafından YZ üzerine yeni bir araştırma programının geliştirilmesi;
YZ Yetkinlik Merkezi kurulması;
Şirketlerin YZ’ye yatırım yapmaları için uygun koşullar yaratmak amacıyla inovasyon finansmanının iyileştirilmesi, krediler sağlanması;
Ticaret Odası’nın, şirketleri inovasyon çabalarında destekleyebilecek, YZ hakkında uygulamalı bilgiler sunulması.
Altyapı
Veri altyapısını geliştirme, veri kullanımı ve paylaşımı için temeller sağlamaya yönelik olarak;
Veri paylaşım çözümlerinin oluşturulması;
Dijital ve telekomünikasyon altyapısının güçlendirilmesi;
Süper bilgisayar yatırımlarının yapılması.
Yasal Düzenleme
İnsan haklarına ve tüketicinin korunmasına saygı gösteren bir yasal çerçeveye yönelik olarak;
YZ’nin etik, güvenilir ve sorumlu bir şekilde kullanılması;
Üst Düzey Uzman Gruplarına ve Avrupa Direktiflerine aktif katılım sağlanması;
Etik, hukuk, şeffaflık ve sorumluluk ile ilgili konularda çeşitli araştırma faaliyetleri yürütülmesi.
Ülke
ESTONYA
Beşerî Sermaye
YZ’deki becerileri ve yeterlilikleri artırmak için resmi eğitim ve öğretim sistemine yönelik olarak;
Okul öncesi, ilk ve orta öğretim düzeyinde, öncelikle okullara teknoloji ve YZ ile ilgili müfredatlar sunan Proge Tiger programının uygulanması;
Veri bilimi ve YZ alanındaki yüksek lisans programlarının artırılması;
Lisansüstü disiplinlerde YZ ile ilgili seçmeli derslerin tanıtımı (ayrıca BİT dışı disiplinler dahil) ve doktora burslarının artırılması;
Vatandaşların YZ konusundaki farkındalığını artırmak için çevrimiçi kursların hazırlanması ve Estonya Hayat Boyu Öğrenme Stratejisi’nin uygulanması;
Kamu sektörü için YZ eğitim kurslarının hazırlanması.
Piyasa
YZ araştırma kapasitesini artırmaya yönelik olarak;
Finansman fırsatları konusundaki kapasite ve farkındalığın artırılması;
Özel sektörde YZ kullanımı ve geliştirilmesi amacıyla inovasyon kuponları, geliştirme kuponları ve ürün geliştirme hibeleri gibi finansmanların oluşturulması;
Şirketlerin yenilikçi YZ ürünleri ve hizmetleri geliştirmesi için desteklenmesi;
Kamu sektöründe YZ kullanımı için esnek ve yeterli finansman fırsatları yaratılması, ortak satın almaların yapılması;
Kamu sektöründe YZ uygulamalarının test edilmesinin ve geliştirilmesinin desteklenmesi.
Altyapı
Veri altyapısı politikalarına yönelik olarak;
Veri yönetişim araçlarının, verilerin kullanılabilirliğinin artırılması;
Süper bilgisayar yatırımlarının yapılması;
Veri kataloglarının/paylaşım platformlarının derlenmesi ve veri denetimleri için fon sağlanması.
Yasal Düzenleme
YZ’nin geliştirilmesini ve kullanımını kolaylaştırmak için mevzuatta değişiklik yapılmasına yönelik olarak;
Güvenilir Yapay Zekâ için Etik İlkelere eşlik eden Değerlendirme Listesine dayalı olarak YZ geliştiricileri için bir öz değerlendirme anketinin oluşturulması;
2020’de parlamentoya sunulmak üzere bir taslak hazırlanması.
Strateji belgelerinin orijinallerine buradan ulaşabilirsiniz:
Bahçeşehir Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Ceza ve Ceza Usul Hukuku Anabilim Dalı
Giriş
“Hukukun hayatın her alanında var olduğu, Hukuk Fakültesi’ne adımını atan her öğrenciye öğretilen bir bilgidir. Bu anlamda günlük hayatımızda meydana gelen değişiklikler beraberinde kendine özgü kuralları da getirir. Bu husus teknoloji bakımından da geçerlidir. Ancak hukukun teknolojik gelişmeleri takip edebilmesi her zaman kolay olmamaktadır. Diğer bir deyişle hukuk, teknolojinin hızına ayak uyduramayabilmektedir. Hatta teknolojideki gelişmeleri takip etmeye niyetlenen bir hukukçunun, kendisini bir bilim kurgu romanının içindeymiş gibi hissetmesi de mümkün olmaktadır. Çalışmamız okuyanda da bu hissiyatı yaratacak bir konuya sahiptir.
Robot ve yapay zeka kavramları genellikle bilim kurgu eserlerinde karşımıza çıkmaktadır. Bu anlamda aşina olduğumuz bu iki kavramın hukuk ile, özellikle de ceza hukuku ile ilişkisi ise bir o kadar alışkın olmadığımız bir mevzudur. Günümüzde ceza hukuku bakımından önemini çok da hissettirmeyen bu iki kavramın, önümüzdeki yıllarda etkisinin büyük olacağı kanaatindeyiz.
Böylesine disiplinler arası bir konuda çalışma yapmanın hukuk eğitimi almış bir kişi açısından en başta gelen zorluğu, meselenin hukuki olmayan tarafı hakkında da bilgi sahibi olmaktır. Nitekim çalışmamızın başında, robot ve yapay zeka kavramları ile ilgili birtakım bilgiler verilmiş ve bu kavramların ceza hukuku bakımından ne gibi etkilerinin olabileceğinden söz edilmiştir.
Bir başka husus ise, değişik olasılıklar çerçevesinde konuyu ele almaktır. Bu bakımından, robotların kullanılma şekillerine göre ceza hukukunun ne suretle devreye gireceğine dair düşüncelere yer verilmiştir. Çalışmamızda, yapay zeka sahibi robotların kendilerini programlayan ve/veya kullananlardan bağımsız bir şekilde ceza sorumluluklarının olup olmayacağı meselesi tartışılmıştır. Bu bağlamda, karşılaştırmalı hukukta da örneklerini gördüğümüz üzere, robotların durumunu tüzel kişilerin ceza sorumluluğu ile ilgili hükümler çerçevesinde ele alan görüşlerden de yararlanılmıştır. Ancak bir adım daha ileri giderek, tüzel kişiler modelinin de ötesinde birtakım görüşler paylaşılmıştır.”
Makalenin tamamına aşağıdaki bağlantı adresinden ulaşabilirsiniz:
Washington Üniversitesi’nden Prof. Ryan Calo ile YZ, robotlar ve hukuk üzerine keyifli bir röportaj yaptık. Calo, Hukuk, İletişim ve Bilgisayar Mühendisliği bölümlerini bir araya getiren, disiplinlerarası araştırma merkezi olan Washington Üniversitesi Tech Policy Lab’in Batya Friedman and Tadayoshi Kohno ile birlikte kurucu ortağı. Calo’nun hukuk ve gelişen teknolojiler üzerine olan incelemeleri ve teknik eserleri önde gelen yayınlarda yer almakta (California Law Review, University of Chicago Law Review, and Columbia Law Review, MIT Press, Nature, Artificial Intelligence) veya yayınlanmak üzere; ayrıca ana akım medyada da referans gösterilmekte (NPR, New York Times, Wall Street Journal).
Keyifli okumalar…
Çetin: Hadi kişisel bir soru ile başlayalım. Robotlar ve hukuk… Bu oldukça popüler bir konu oldu. Bu alanın gelişimini nasıl değerlendiriyorsun?
Calo: Robotik hukuk ve politikanın son on yılda geldiği noktadan çok memnunum. En azından Amerika’da kenarda kalmış bir konu olmaktan, sofistike teoriler ve somut örneklerle olgunlaşan bir alt disiplin olma yolunda ilerledi. Bence -senin de katılmış olduğun- her yıl düzenlenen We Robot konferansı buna aracı oldu.
Çetin: Ülkeler yavaş yavaş YZ politikalarını belirlemeye başladı. Ülkelerin demokratik ve ekonomik yapılarının YZ politikaları konusundaki etkisi ile ilgili ne düşünüyorsun?
Calo: Güzel soru. Bazı ülkeler YZ’yi küresel anlamda daha rekabetçi olmak için bir fırsat olarak görüyor; bazıları ise üstünlüklerini koruma açısından endişeli. Bana göre en iyi politika, YZ’yi küresel bir girişim olarak algılamak ve aynı zamanda YZ’nin kendi toplumundaki sosyal etkilerini düşünmektir. YZ’nin bir veya daha fazla ülkenin kazanacağı bir yarış olduğu söylemini sevmiyorum. Bu tür düşünceler faydalı olmayan kısayollara yol açar ve işbirliğini engeller.
Çetin: Gelişmekte olan ülkeler büyük oranda teknoloji ürünlerini ithal ediyor, ayrıca bu tür ürünler yerel pazarda büyük talep görüyor. Bu durumun gelişmekte olan ülkelerdeki YZ düzenlemelerini nasıl etkilediğini düşünüyorsun?
Calo: Teknolojinin kültürel ve diğer varsayımları beraberinde getirdiğini unutmamak önemli. Yani gelişmiş ekonomiler daha az gelişmiş olanlara teknoloji ihraç ettiğinde, bu ülkelerin değerinin ürünle rekabet etme potansiyeli var. Bu nedenle, gelişmekte olan ülkelerin YZ politikasının üretim açısından en iyi uygulamaları içermesi gerektiğini düşünüyorum. Demek istediğim, gelişmekte olan ülkeler aynı oranda yapay zeka geliştirememelerine rağmen, hala pazar gücüne sahipler ve ithal ettikleri ürünlerin değeri ve sağladığı refahın önemini anlama konusundaki ısrarlarını sürdürebilirler. Hiç kimse bu ısrar olmaksızın YZ ithal etmemeli.
Çetin: İçtihat Hukuku ile Kıta Avrupası Hukuku karşılaştırıldığında, YZ ve robotların hukuki düzenlemesi konusunda ne gibi zorluklar söz konusu olabilir?
Calo: Aslında robot hukuku ile ilgili zorlukların örf ve adet hukuku ve medeni hukuk arasında oldukça belirgin olduğunu düşünüyorum. Zarar sorumluluğu, mahremiyet, kontrol ve mülkiyete ilişkin soruları değerlendirmeyi içeriyor. Bu, örf ve adet hukukunun yeni teknolojiye tepki vermede daha esnek olduğunu kanıtlayabilir; fakat durumun böyle olması için doğal bir sebep yok.
Çetin: Özellikle son yıllarda şirketler YZ ve etik konusunda adımlar attı. Mesela onlardan biri de Google idi. Yapay zeka ve etik konusunda politika belirlerken şirketler için en önemli husus ne olmalı?
Calo: Etiği hukuk ve politikanın dışında tutma konusunda ısrarcı olmamamız ile ilgili uzun süre tartıştım. Bu fenomen birçok şirketin, hükümetin zorunlu kurallarıyla yüzleşmek yerine kendi etik kurallarını oluşturmayı tercih etmesi yönündeki seziyi ele alan “etik yıkama” olarak bilinir hale geldi. Bu yüzden, etik programların içeriği çok önemliyken, meşruiyet sorunu da öyledir.
Bu anlayışla şirketler, YZ’nin zararlarının ve yararlarının çoğunlukla değişken olduğu; YZ’yi tüm paydaşlarla birlikte tasarlayacak süreçlere sahip olduğu; ve yeni teknolojilerin özellikle en savunmasız kişiler üzerindeki sosyal etkilerini değerlendirdiği hususlara vurgu yapmalı. Bence bu şeffaflıktan çok daha önemli bir şey.
Çetin: Avrupa Komisyonu yakın zamanda Siber Güvenlik Düzenlemesini kabul etti. Bu AB’de bilgi güvenliği ile ilgili önemli bir adım. Peki ABD ne durumda? Özel sektör ve hükümet uygulamaları açısından ABD’nin siber güvenlik yaklaşımını nasıl değerlendiriyorsun?
Calo: YZ -özellikle adversarial ML (hasmane YÖ)- ışığı altında hackleme kavramının modasının geçmesinden endişeliyim. Bilgisayar bilimci arkadaşlarımla bununla ilgili ”Is Tricking a Robot Hacking?” (Robotları Kandırmak Hacklemek midir?) başlıklı bir makale yazdık. YZ’yi kandırarak manipüle etmenin en az bilgisayar sistemlerinin içine girmek kadar tehlikeli olduğunu tartıştık. Güvensizlik ve önyargı bakımından YZ’yi test eden araştırmacıları korurken, saldırılar karşısında YZ’yi daha güçlü hale getirme yollarına da ihtiyacımız var.
Çetin: CCPA, Kaliforniya’daki en önemli düzenlemelerden biri. Ancak ABD’de federal bir veri koruma yasası hala yok. Bu durumun bireyler ve şirketler için etkisi nedir?
Calo: Bilmiyorum. Şirketlerin kendileri de dahil olmak üzere pek çok kişi ve grup, ABD’de federal tabanlı veri koruması arıyor. Bence herkes belirsizlikten ve sonuçta ortaya çıkan korku ve dengesizlikten bıkmış durumda. CCPA’in harika olduğunu düşünmüyorum; ancak Kaliforniya’ya, ABD’dekitartışmalarda sıçrama yarattığı için teşekkür ediyorum.
Çetin: Eminim bu soru sana çokça soruluyordur; ama robotic.legal okurları için tekrar sormak istiyorum. Robot hukuku konusunda kendini geliştirmek isteyen üniversite öğrencilerine önerilerin nelerdir?
Calo: Harika soru! We Robot’a katılmalarını ya da en azından izlemelerini ve takip etmelerini söylemek istiyorum. Bu tartışmaların en ateşli olduğu yer. Ancak diğer disiplinden kişileri de bulun. Eğer robot bilimciyseniz hukuk ve sosyal bilimlerden kişileri bulun; hukuk veya sosyal bilimlerden iseniz robotik ve YZ öğrencileri ve fakülteden kişiler ile konuşun. Sıklıkla söylediğim gibi, tek bir disipline atıfta bulunularak çözülebilecek çok az önemli soru var.
Her zaman olduğu gibi harika soruların için teşekkürler Selin! Ayrıca robot hukuku çalışan kişilere de!
Otomasyon dünyasında son yıllarda bilindiği üzere Robotic Process Automation (RPA) rüzgârı esiyor. Robot teknolojisi yapay zekâ (Artificial intelligence) ile tamamen farklı bir boyuta geçmeye hazırlanıyor. 2045’e kadar zekâ seviyesi insana yaklaşması beklenen robotların başta ofis olmak üzere iş hayatının hemen her alanında aktif olmaları bekleniyor.
Yapay zekâ temelli robotların verimlilik açısından insanlara kıyasla çok daha fazlasını vaat etmeleri iş hayatında yeni bir dönemi başlatacak. Geçiş döneminde uzmanlıklarını robotlara kaptıran insanın yeniden eğitim görerek yeni yeteneklere haiz olmak zorunda kalması kaçınılmaz. Ağır ve rutin işlerin muhatabı robotlar ve yapay zekâyı aşan (tabii mümkün ise! ) daha yaratıcı işleri üstlenecek insanlar ayrımının hüküm süreceği bir dünyada sürekli çalışmaya gerek kalmayacağı hissi kulağa müthiş geliyor.
Tabii, bizlerin öğrenmesi gereken ‘yaratıcı’ işlerin ne olduğu konusuyla beraber birçok retorik soruyu barındıran bu akımın Muhasebe, Vergi ve Denetim sektörünüdeki yansımaları da Y-Kuşağını/dijital yerlileri memnun edecek boyutlara ulaşmış durumda. Mavi yakalıların co-botlarından sonra beyaz yakalıların en büyük destekçisi olmaya hazır “metal yakalıları“ gelin yakından tanıyalım…
Gökten 3 sanayi devrimi düşmüş…
1,2,3 derken 4. Sanayi Devrimi’nin kucağında insan… Endüstri 4.0. Sırası ile makineleşme, serileşme, otomasyon ve dijitalleşme dörtlüsü bu devrim fazlarını tanımlayan başat kelimeler olarak çoktan literatürlere kazındılar bile.
Aslında her değişim beraberinde bir “ayakta kalma kılavuzu“ ile birlikte gelir girer hayatımıza. “Daha zeki ya da daha güçlü olanlar değil, değişime en fazla ayak uyduranlar ayakta kalır” diyen Charles Darwin 1809‘da imzası ile bu evrensel gerçeği mühürlemiştir. Önümüzdeki 30 yıl içerisinde, geçmiş 100 yıldan daha çok değişiklik olacağından hareketle, bünyelerimize ilk doz zerk etmenin tam zamanıdır: YAPAY ZEKÂ
Peki nedir bu “YAPAY ZEK”?
Teknolojinin gelişmesi ile birçok alanda “daha fazlayı daha az ile yapma” düşüncesine sahip bireyler olduğumuzu inkar eden var mı? Parantezi açıyorum: ABD’deki dağıtım merkezlerindeki binlerce minik turuncu robot, Amazon için paketleri depolama alanına götürüyor ve satış yapıldığında oradan alıp postaya veriyor iken, üstteki soruya evet yanıtının çıkmaması pek de olası görünmüyor.
Hesaplamalara göre gelişen robot teknolojileri ile gelecek 20 yılda sadece ABD’de mevcut istihdamın yüzde 50’si değişime uğrayacak. Yapay zekânın en basit tarifi; insan zekâsının karakteristiğini alın üzerine bir tutam bilgisayar algoritmasını ekleyin. Muazzam bir karışım… Nasıl çalışıyor peki bu mekanizma? Çok uzağa gitmeyin. Avucunuzun içindeki ”Siri” size işin mantığını ziyadesi ile kavratacaktır. İsmi mühim değil herhangi bir yapay zekâ X sorusu sorduğunuzda daha önce verilen veya tanımlanan X sorusu cevapları arasından en rasyonel olanını seçip size sunacaktır.
Mevzumuz elbette ki sadece bilgi süzüp bize cevap dönen bir yapay zekâ değil. Hayal gücünüzü geniş tutun. Dünya atlası üzerindeki herhangi bir yerde muazzam miktarda veriyi depolayabilen, hata olasılığı neredeyse “0” olan bir mekanik veya bot devşirmelerden söz ediyoruz. Machine Learning, Deep Learning ve daha niceleri.
Mevzu derin o yüzden parantezi kapatıp ana konumuz olan Robotlar ve Süreçlere serbest dalış yapmanın zamanıdır. Önce kimdir bu robotlar bir tanıyalım. Sonra da makalemizin son sayfasını RPA severlere adayalım.
Patron bana bir robot al!
Şimdilerde kaydedilen gelişmelerin yanında sembolik bir öneme sahip olsa da IBM’in süper bilgisayarı Deep Blue’nun 1997’de Garry Kasparov’u yenmesinin insan ile robot arasındaki güven ve hayranlık ilişkisinin kurulmasındaki katkısı tartışılmaz. Bu devşirme botların nelere muktedir olduğunun görülmesinden sonra, satranç ya da GO oynatmanın gelişen ekonomi üzerinde pek bir etkisi olmadığını anlayan piyasa uzmanları gecikmeden gözlerini iş hayatına çevirdiler. İlk etapta basit üretim ve hizmet işlerinde kullanılacak robotlar zamanla çok daha karmaşık görevler üstlenebileceklerdi, ki hedeflenen oldu. Uzmanlar 2025 yılına gelindiğinde artık pek çok ofis görevinin robotlar tarafından yapılacağını öngörüyor. İşte bizim hikâyemiz de burada başlıyor.
Bugüne dek gelişmiş ekonomilerde otomasyon nedeniyle iş alanı ortadan kalkan pek çok çalışan, otomasyona bağlı süreçlerle ortaya çıkan yeni iş kollarına yönelmek zorunda kaldı Ancak bu kesim daha çok mavi yakalı dediğimiz grubu ilgilendiriyordu.
Şimdilerde yaratıcılar yapay zekânın beyaz yakalılara özgü işlerde de yoğun şekilde varlık göstereceği bir fazın içinde olduğumuzu vurguluyor. “Metal yakalılar“ olarak tabir edilen ofis arkadaşlarımız özellikle bazı hizmet alanlarında bizlere kafa tutacağa benziyor. Eğer işinizin temel fonksiyonu bir Excel hücresindeki rakamı alıp bir diğer hücreye taşımak ve bu işlemi print almak ise robotlar yakın zamanda kapınızı çalacak demektir. Hesaplamalara göre gelişen robot teknolojileri ile gelecek 20 yılda sadece ABD’de mevcut istihdamın yüzde 50’si değişime uğrayacak.
2045’te işçi, memur ve orta düzey yöneticilerin yarısı robot olacak! Agresif bir büyüme hedefi ama oluru var… Hitachi’yi hatırlayalım, üretim müdürlerinin görevlerinin bir kısmını ERP yazılımlarına devretmesinin üzerinden 4 yıl geçti.
İnsana karşı empati kurup da insaflı davrananlar da yok değil. Spielberg Artifical Intelligence filmindeki Mecha’ları anımsayanınız var mı? Hyundai 2017‘de giyilebilir robotlar (dış iskelet) geliştirdi ve robot işçi almak yerine, en azından lojistik ve yükleme alanlarında insanları robotlaştırmayı planlıyor. Böylece çok sayıda insan işsiz kalmadan fabrikalarda çalışmaya devam edebilecek. Ancak acı bir gerçek var ki insanların evrimi makinelerden çok yavaş ilerliyor. Moore yasasına göre her 2 yılda bir işlemcinin performansının ikiye katlandığını düşünürsek, bu maratonda geriye düşeceğimiz hissiyatı kuvvetlidir.
Öte yandan dünyanın en güçlü ve en değerli kaynağı ZEKÂ’dır. İnsan zekâsı tüm zeka formları içinde hayal edebilme, tasarlayabilme ve hayata geçirebilme yeteneğine sahip olan yegâne örnektir. İşte sırf bu yüzden belli noktalarda insana özgü dokunuşun hiçbir zaman değerini kaybetmeyeceğini düşününlerdenim. Silikon Vadisi ve diğer teknoloji merkezlerinde üretilen yapay zekâların çoğu insanın yerini almaya değil, insanların sahip oldukları yetenekleri geliştirmeye odaklandığı taahhütü pamuksu bir his bıraksa da özellikle de bizim coğrafyamız için tek bir gerçek var. O da acilen dijital göçmenlikten dijitalseverlik statüsüne çıkılması gerekliliği…
Ne Hawking’in insanın felaketi endişesi ne de Musk’ın evrensel gelir ütopyası… Labirentin sonundaki kutu içinde tek bir sihirli cümle var: “Akıllı gelecekten kaçış yok”. Biz de kaçmadık.
Merhaba Spencer, Deloitte Times okurlarına kendinden bahseder misin?
2018 Kasım ayında Deloitte İstanbul ofiste kodlandım. Ben bir RPA Bot‘um. Deloitte BPS’te diğer 4 bot arkadaşım ile beraber dijital muhasebeci olarak görev yapıyorum.
RPA? Nedir bu RPA?
Bot olmak ne demek? TR /Robotik Süreç Otomasyonu, bir insanın bilgisayarda yaptığı herhangi bir süreci taklit edebilen bir yazılım teknolojisidir.
Yazılım robotu veya botu olarak adlandırılan ben bir çalışanı taklit ederek, uygulamalara giriş yapar, veri girer, görevleri tamamlar, hesap yaparım. Ben bir metal yakalıyım. Beyaz yakalının yapabildiği algortimik her işi yapabilme yetisine sahibim. Sıkıcı ve tekrar eden işleri, sizin yapacağınız sürenin 1/10’unda bitiririm. 7/24 çalışabilirim.
Ben bir ROBOT’um! Virtual (sanal) bir ROBOT!
Peki, geleneksel bir BT otomasyonu da bu söylediklerini yapabiliyor, senin farkın nedir?
Ben BT altyapısının bir parçası değilim. Beni geleneksel BT otomasyonundan ayıran en önemli özellik değişen koşullara, istisnalara ve yeni durumlara karşı farkında olma ve hızla uyum sağlama yeteneğimdir. Yeniden kodlanırım, dizayn edilirim, sistemlere entegrem kolaydır. 7/24 yorulmadan, molaya çıkmadan, bıkmadan-usanmadan çalışırım.
Örneğin; benim görev tanımım tüm beyan ve bildirimlerin uygulamalar arası otomatik ve çoklu düşünebilen sistemler ile yapılmasıdır. Vergi beyanlarının BDP arayüzünden doldurulup GİB online sistem üzerinden PDF alınmak sureti ile ilgili ekiplere onay için gönderilmesi benim işimdir. Klasik otomasyon eksik kalan bir vergi mükellefi datasını istisna olarak algılar işi personele geri paslar. Ben kendi işimi kendim görebilirim. İlgili kaynak sisteme entegre olurum, eksik datayı ilgili yerine insani bir müdaheleye gerek olmaksızın ekleyebilirim. Kendi kendimi düzeltme becerisine sahibim.
Sue, SGK işe giriş çıkışları otomatik olarak yapar. İlgili şirketin SGK şifrelerini kimseye sormasına gerek yoktur. Görev ile tetiklendiği anda gider ilgili sicil ve şifre kayıtlarına ulaşır.
Etkileyici, kendi söküğünü diken bir terzinin maliyeti nedir peki? Havalı bir maaş skalan olmalı? Fazla mesai alıyor musun mesala?
Lisans ücretim benim çıplak maaşımdır. Orta vadede 1 full time (tam zamanlı) personelin yıllık şirket maliyetinden daha düşük bir ücretim olduğunu söyleyebilirim. Kaldı ki ben 7/24 çalışırım. Fazla mesai almam. İstatistiklere göre 1 robot/4 full personel gibi bir fayda rasyom var.
Maliyet açısından faydan tartışılmaz, peki seni neden tercih etmeliler? Şu meşhur 3 robot kuralı gibi kuralları var mı RPA aleminin?
Öncelikle beni tercih edecek olan işletmelerin iş yapış şekillerinin homojen olması çok önemli. Bizim dünyaya gelmeden önceki ilk ultrasonumuz “Proof of Concept” sertifikamızdır. Eğer sık, tekrar eden, kural bazlı bir işiniz standardize edilmiş bir ekosisteminiz var ise POC değerlerimiz yüksek çıkar. Doğuma hazırızdır. Eğer kuralların çok sık değiştiği, dijital olmayan ya da dijital dataya zor çevirilebilen bir envanteriniz var ise, süreçlerinizde boşluklar ve homojen olmayan ajanlar olur ise bizim için acele etmemeniz gerekir. Öncelikle mevcut süreçlerin ıslah edilmesi sonrasında da full bir RPA projesi ile ilerlenmesi en sağlıklı olandır. Gelelim neden bizi tercih etmelisiniz sorunsunun cevabına: RPA anayasasına göre varoluş amacımızı betimleyen 7 altın kuralımız vardır.
• Daha kaliteli servisler: Daha az hata ve daha iyi hizmet demektir.
• Daha iyi uyum: İş süreçleri mevcut düzenlemelere ve standartlara uygun olarak şekillenir.
• Artırılmış hız: Robotların işleme süresindeki azalmaya bağlı olarak, daha önce deneyimlenmemiş hızlarda görevler tamamlanır.
• Artan çeviklik: Azaltılmış yük ile yeni veya değişen süreç kurallarına uyum sağlama yeteneği.
• Kapsamlı analizler: Süreç verilerinin sayısallaştırılması ve denetlenmesiyle geliştirilmiş verimlilik.
• Azaltılmış maliyetler: Manuel veya tekrarlayan işler RPA yazılımı tarafından otomatik hale gelir. Rekabetçi fiyatlandırmaya olanak sağlar.
• Çalışan deneyimi: Daha ilginç ve daha az sıradan, manuel işi az, personel verimliliğinin yüksek olduğu çalışma alanları sunar.
Çok güzel temenniler, peki gerçek hayatta bunu yakalayabilidiniz mi?
Eksiksiz… Tüm beyan süreçleri yasala uygun, minimum sürede, hata yanılma payı “0” olacak şekilde kurgulandı ve başarılı bir şekilde süreç yönetiliyor. Belgeleme ve kayıt yönetimi açısından muhasebe ve verginin dijital kamburunu tedavi etmeyi başardık. İş yapış şekillerindeki homojenlik %100 oranına ulaştı. Otomatik onaylar, reddetmeler birey tekelinden çıktı. Şeffaflık, sistem logları, bilgi gizliliği, görevler ayrımı ilkesi altın çağını yaşıyor. Beyan dönemlerindeki mesai ve mesainin getirdiği masraflar kendiliğinden elimine oldu. Dijital okuryazarlık oranımız %100’u buldu. Biz dijital yakalılar ile dijital yerliler çok iyi anlaştık. Yeni süreçler için geri sayım başladı bile.
Son söz, geleceğin vergi dünyası için neler söylersin?
Kısa ve öz… Teknoloji zamanın akmasını sağlayan temel güçtür ve geçmişte olduğu gibi şimdi ve gelecekte ona sahip olanlar kazanan taraf olacaktır.
Bir Sorum Var: Bu, Robot Hukuku Dedikleri Nedir Yahu?
“Robot Hukuku” üzerine sürdürdüğüm çalışmalarım esnasında farklı alandan kişilerin benzer sorular yönelttiğini gördüm. Bu sorulardan bazılarını bir araya getirip cevap vermeye çalıştım.
Robot Hukuku Nedir?
Robotların hem fiziksel hem de çevrimiçi ortamda artan kullanımı ile birlikte ortaya çıkan hukuki sorunları inceleyen, bunlarla ilgili kamu politikaları oluşturmaya çalışan, araştırma yapması keyifli, hukuk alanında yükselen bir yıldız. Ancak, henüz mevzuatı oturmamış bir alan için “… hukuku” demenin yanış olacağı eleştirilerinin bazı noktalarda haklı olduğunu kabul etmek gerekiyor.
Robot Hukukunun kapsamı nedir?
Robot hukuku, hemen hemen tüm temel hukuk dallarıyla bağlantılıdır. Mesela, çevrimiçi ortamda kullanılan robotların elektronik ticaret açısından doğurduğu etkiler bakımından Elektronik Ticaret Hukuku, crawling[1] ile kazılan verilerin kişisel veri olması durumunda Kişisel Verileri Koruma Hukuku, otonom araçların karıştığı kazalar bakımından Ceza Hukuku ve Sorumluluk Hukuku, internette sözleşmesel ilişkiye giren trading botlar[2] bakımından Borçlar Hukuku, seçmen davranışlarının çevrimiçi ortamdaki robotlar yoluyla analiz edilip etkilenmesi bakımından Seçim Hukuku, robotların hukuki kişiliğinin olup olamayacağı tartışmaları bakımından Medeni Hukuk, geliştirilen robotik modellerin telif hakkı bakımından Fikri Mülkiyet Hukuku bu alanın kapsamındadır. Bu sadece küçük bir örnekseme, bu alanın içerisine daha pek çoğunu (Örn. Tüketicinin Korunması Hukuku, Savaş Hukuku, Reklam Hukuku gibi.) dahil etmek mümkün olabilir.
Robot Hukuku çalışabilmek için yazılım bilmek şart mı?
Elinizdeki malzemenin ne olduğunu bilmeden onunla yemek yapamazsınız. Onu tanıyıp, tadını aldığınızda hayal gücünüz size yardım eder. Biraz da yetenekliyseniz, ziyafete hoş geldiniz. Elbette bu bir mecaz, ama işin sırrı robot hukuku açısından benzer. Teknolojinin hızla gelişmesi ve hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olması, bireyler ve devamında toplum açısından birtakım etkilere yol açıyor. Dolayısıyla bireylerin ve toplumun korunması için hukukçuların söz konusu etkileri araştırmasını, tartışmasını ve bazı hukuk politikaları belirlemesi için kolları sıvamasını gerekli kılıyor. Ama bu yalnız çıkılacak bir yol değil. Multidisipliner çalışma dediğimiz, farklı disiplinden kişilerin bir araya gelmesi robot hukuku açısından *zorunlu*. Bakın *zorunlu* diyorum bir daha yazayım 🙂 Çünkü;
Hukuk alanından kişilerin teknik konuların kesişiminde yapacağı bir araştırmada, çalışmada artık adına ne derseniz, konuyu teknik açıdan anlayabilmesi gerekli,
Konuyu teknik yönden anlamanın bir hukukçu açısından iki önemli faydası şudur: birincisi, bunu hukuki açıdan değerlendirip, farklı bir bakış açısıyla yorumlayabilirsiniz, bu da yeni fikirler, görüşler ortaya koymanızı sağlar; ikincisi, teknik konu açısından yapılabilecek hatalar sizi gülünç duruma düşürebilir. Yapmayın 🙂
Teknik kişiler açısından ise, geliştirilmek istenen ürünlerin sosyal hayatta ne gibi sorunlara çözüm bulacağı, nelere hizmet edeceği veya herhangi bir soruna sebep olup olmayacağı konusunda sosyal bilimlerden kişilerle çalışmak bir gereklilik.
Bir hukukçu olarak, bilgisayar mühendisliği bitirmiş biri gibi kod yazmanız, mekatronik mühendisliği bitirmiş biri gibi akıllı makine tasarlamanız gerekmez. ANCAK, teknik konularda uzman olmayanların da anlayabileceği dilde yazılmış, teknik konuları anlatan kaynakları okumak, yazılımcılarla bir araya gelip fikir alışverişi yapmak, sizi tek düze bakış açısından çıkarır ve kısır kalabilecek araştırmalarınızın önünü açar. (Not: Mümkünse yazılımcı arkadaşlar edinin 🙂 )
Türkiye’de bu alanda neler yapılıyor?
Çok şey, diyebilmeyi çok isterdim.
Türkiye’de bu alanda üniversitelerde durum nedir?
Türkiye’de son yıllarda yapay zekâ konusuna olan ilgi, mühendislik fakültelerinde bu alandaki ders sayılarını artırdı. Pek çok okul kulübü açıldı. YÖK bu yılki tercih kılavuzunda lisans ve önlisans programlarında yapay zekâ, veri madenciliği, büyük veri gibi alanlara da yer veriyor[3]. Hukuk fakültelerine bakılınca ise durum biraz, ne bileyim işte biraz… :/ Hukuk fakültelerimiz henüz bilişim hukukuna tam ısınamadı. 201 tane üniversitemizin (vakıf ve devlet) 81’inde hukuk fakültesi mevcut[4]. Ancak bunların bilişim hukuku alanında eğitim verenlerinin sayısı oldukça düşük. Bunlardan bazıları yüksek lisans seviyesinde bilişim hukuku eğitim vermeyi hedefliyorken, bazıları seçmeli ders olarak yer veriyor, bazıları ise konuyla bağlantılı olarak ders müfredatına dahil ediyor[5]. Ancak robotların bu kapsama dahil edilmesi şu an yurtdışındaki örneklerle karşılaştırınca pek de istenilen düzeyde değil. (Yurt dışı kısmı soru 7’de)
Türkiye’de bu alanda barolarda durum nedir?
Aralık 2018’de İstanbul, Ankara ve İzmir Baroları ortak bir çalışma ile avukatlık mesleği açısından yapay zekânın yaratacağı etkileri konu alan; bunu biraz daha geniş yelpazede değerlendiren (hukukçuların mühendislerle çalışmasının gerekliliğinden, hukuk fakültelerinin durumunun iyileştirilmesine, avukatlık mesleğinin teknolojiye adaptasyonuna ve yapay zekanın doğurduğu/doğuracağı hukuki etkilere kadar) bir rapor çalışmasına başladı. Raporu hazırlayan kişiler arasında yıllardır bilişim hukuku alanında çalışan deneyimli avukatların yanı sıra mühendislik temelli kişiler de yer alıyor. Yapılan iki kapalı ve bir açık çalıştay sonrası[6], yaz aylarında raporun taslak metninin yayınlanması planlanıyor. Yayınlanan taslak metin bir süre kamuoyunun yorumlarına açık olacak, bu sayede Türkiye’nin ilk yapay zekâ ve hukuk raporunun kapsayıcı bir etkiye sahip olması hedefleniyor.
Yurtdışındaki çalışmalar ne durumda?
Biraz geriye gidersek, (biraz fazla geriye gidelim) 1950’lerde yazılım dünyasındaki çalışmaların artması, sosyal bilimlerde de bazı yansımalar buldu. Örneğin, Asimov’un <3 eşsiz eserlerini kaleme aldığı yıllar buraya denk geliyor. Takip eden yıllar felsefi ve etik tartışmaların da alevlenmeye başladığı yıllar[7]… Sonraki dönemlerde hukuki değerlendirmelerin, araştırmaların da yapılmaya başladığını görmek mümkün[8]. Bunların teknik çalışmaların ve yaşanan gelişmelerin bir yansıması olduğunu kabul etmek gerekiyor. Dolayısıyla teknolojik gelişmelerin yaşandığı ülkelerde (özgür olanlarda) felsefi, etik, hukuki araştırmalar da bu gelişmeleri takip ediyor. Bugün özellikle Amerika ve Avrupa’daki pek çok üniversitede kurulan laboratuvarlar, enstitüler farklı disiplinden kişileri bir araya getiriyor. Örneğin, Washington Üniversitesi bünyesinde kurulmuş olan Tech Policy Lab, Üniversite’nin Hukuk Fakültesi, İletişim Fakültesi, Bilgisayar Mühendisliği ve kampüsteki diğer birimlerden uzmanları birleştiriyor[9]. Özellikle araştırma, eğitim ve düşünce liderliği yoluyla teknoloji politikası geliştirmeyi amaçlıyor. New York Üniversitesi’nde kurulmuş olan AI Now Enstitüsü de benzer bir amaçla hareket ediyor[10]. Çoğunlukla gelişen teknolojilerin yarattığı etik sorunlar üzerine yoğunlaşan araştırmalar yapan Enstitü, bünyesinde farklı disiplinden araştırmacıları bulunduruyor. Harvard Üniversitesi, Berkman Klein Center’ın misyonu ise siber alanı araştırmak ve anlamak; gelişimini, dinamiklerini, normlarını ve standartlarını incelemek ve bunların kanun ve yaptırımlara olan gereksinimini veya eksikliğini değerlendirmek[11]. Merkezde Türkiye’den de pek çok araştırmacı bulunuyor. Bir diğer önemli Enstitü ise Oxford Internet Enstitüsü (“OII”). Enstitü, Oxford Üniversitesi’nin multidisipliner bir araştırma ve öğretim bölümünü oluşturuyor. OII, dijital dünyanın yarattığı değişimin sosyal, ekonomik ve politik dünyada yarattığı etkileri anlamayı amaçlıyor[12]. Yale Üniversitesi Information Society Project(“ISP”) de çalışmalarının yakından takip edilmesi gereken merkezlerden. ISP, 1997 yılında Profesör Jack Balkin tarafından Yale Hukuk Fakültesi’nde kurulan bir entelektüel merkez. Hukuk, teknoloji ve toplum arasındaki karmaşık ilişkileri aydınlatmak için çalışan uluslararası bir topluluk[13].
Öğrenciyim bu alanda kendimi nasıl geliştirebilirim?
Hukuk fakültesi öğrencisi iseniz ve bu alanda kendinizi geliştirmek istiyorsanız, bilmelisiniz ki Türkçe kaynak yok gibi bir şey. O yüzden İngilizce kaynak tarayacak kadar iyi bir İngilizceye kendinizi hazırlamalısınız. Sonrasında, bulunduğunuz üniversitede bilişim hukuku dersleri varsa (muhtemelen ilginiz varsa zaten bu dersleri alıyorsunuzdur) bu dersleri alın. Ancak soru 5’te anlattığım gibi bu derslerde robot hukukuna yönelik detaylara girilmiyor olabilir. Bu yüzden iş başa düşüyor. Bulduğunuz blog yazılarından, popüler bilim dergilerine, akademik makalelere, hatta bazı teknik kitaplara kadar okumak sizin çabanıza ve isteğinize kalıyor. Faydalı olacağını düşündüğünüz (hepsi değil, çünkü iş biraz pazar yerine dönmüş durumda) etkinliklere, seminerlere, konferanslara mutlaka katılın (genelde üniversite bünyesinde yapılan etkinlikler daha faydalı oluyor). Elbette unutmamak gerekir ki, bu alanda kendini geliştirmek iyi bir hukuk eğitimi ile mümkün. Temel kötü ise ömrü uzun olmaz.
Mühendislik fakültesi öğrencisi iseniz, geliştireceğiniz ürünlerin geliştirme aşamasının ve sonrasındaki kullanımlarının hukuki çerçeve içinde olmasının önemli olduğunu bilmeniz gerekiyor. Bu sebeple nasıl ki bir hukukçu temel teknik konuları biliyor olmalı ise, mühendislik temelli birinin de hukuki konulara yabancı olmaması gerekli. ANCAK, mühendis olup avukat kadar iyi hukuk bilmeniz de gerekli değil. Bize de iş lazım 😛 Şakayı bir yana bırakırsam, bahsetmek istediğim şey, örneğin bir yazılım geliştiriyorsunuz, veriye ihtiyacınız var, bu verilerin ne tür veri olduğu, bu verileri nereden çektiğiniz, sonrasında tasarladığınız sistemin ne tür veriler toplayacağı, bunları nasıl kullanacağı gibi hususların hukuki boyutunu bilmek, sonrasında hem o ürünü tasarlayan hem de kullanan açısından ortaya çıkabilecek hukuki sorunların önlenmesinde önemli. Ayrıca teknik temelli kişiler ile hukukçuların birlikte çalışmasının günümüzde zorunlu olmaya başlamasını burada da görebiliyoruz.
Avukatım bu alanda kendimi nasıl geliştirebilirim?
Hukuk fakültesinden yeni mezun olduysanız, stajyer avukatsanız çok şanslısınız. Kendinizi geliştirmek için bolca vaktiniz var. Soru 8’de verdiğim tavsiyelerin bir kısmı burada da geçerli. Kendinizi bu alanda geliştirmek istiyorsanız ama öncesinde herhangi bir alt yapınız yoksa popüler bilim dergilerden başlayıp, teknik konuları hukukçuların da anlayabileceği dilde anlatan teknik kitaplar/yazılar ile devam edebilirsiniz, bunları çeşitli blog yazıları ile ilerletebilirsiniz, sonraki süreçte akademik makaleler bu konudaki bilginizi derinleştirmeye ve bakış açınızı genişletmeye yardımcı olacaktır. Özellikle bilişim hukuku ağırlıklı çalışan bir ofiste staj döneminizi geçirmek uygulamada işlerin nasıl gittiğini görmenize yardımcı olacaktır. Türkiye’de de çeşitli teknoloji şirketleri ve çok sayıda girişimci var. Bu şirketlerin yazılım ve robotik teknolojiler konusunda neler yaptığı, ne gibi hukuki sorunlar yaşadığı ile ilgili somut örnekleri görmek, tecrübe edinmek açısından staj döneminizi iyi değerlendirmeniz faydalı olacaktır. Ayrıca, yurt dışında neler olup bittiğini de yakından takip etmenin önemli olduğunu söylemeliyim. Dönem dönem yurt dışındaki konferanslara katılmak, bu alanda kendinizi geliştirmek için faydalı olacaktır[14]. Yüksek lisans konusunda ise, tamamen bu alana yönelik çalışmak istiyorum diyorsanız, yüksek lisansa devam etmeyi düşünebilirsiniz. Türkiye’de bilişim hukuku alanında sınırlı sayıda okulda yüksek lisans eğitimi mevcut[15]. Elbette yurt dışında eğitim almak da bir seçenek, doğrudan robotlar ve yapay zekâ üzerine dersler verilen okulları bulabilirsiniz[16].
Meslekte yıllarını geçirmiş meslektaşların da, “Bu, robot hukuku dedikleri şey de nedir? Ben neler yapabilirim?” dediğini biliyorum 😛 Eğer bu alandan uzak bir uzmanlığınız varsa iş temposunun ağırlığı da göz önüne alınınca, soru işaretleri birbirini izleyebilir. Ama ilginizi çekiyorsa siz de blog yazıları, popüler bilim dergileri vs. ile bu alana merhaba diyebilirsiniz.
Bu alanın gerçekten bir geleceği var mı, yoksa tamamen popülerlik mi?
Bundan yaklaşık 2-3 sene öncesine kadar Türkiye’de robotlar ve hukuk üzerine doğrudan bir tartışma ortamı vardı demek zor (şu an var mı sanki diyebilirsiniz, haklısınız). Ancak son birkaç yıldır özellikle hukuk fakültesi öğrencilerinin ve stajyer avukatların artan bir ilgisi olduğunu söylemek mümkün. Yavaş yavaş bu alanda Türkçe kaynakların da oluşturulmaya başlandığını görüyoruz[17].
Türkiye’de de teknoloji kullanımının artması (sadece akıllı telefonlar değil, evimizde, iş yerimizde de akıllı teknolojileri kullanmaya başlamamız, üretim alanında bunun yaygınlaşması gibi) ile birlikte hukuki tartışmaların hızlanacağı aşikâr. Konunun ilgi çekici, merak uyandırıcı olduğu kesin, dolayısıyla bunun bir popülerlik yarattığını da kabul etmek lazım. ANCAK bunun “gelip geçici” bir şey olduğunu söylemek büyük bir gaf olur. Yıkıcı etkilerinin bireysel ve toplumsal yansımaları bizleri hukuki anlamda da bazı adımlar atmaya zorlayacak. Bu yüzden sadece popülerlik deyip geçmemek lazım.
Yurtdışında bu alanda düzenleme var mı?
Evet. Hukuk sistemimiz farklı olmakla beraber (biz Kıta Avrupası hukuk sisteminde[18] yer alıyoruz.) ABD ve Kanada’nın çeşitli eyaletlerinde robot hukukuna yönelik düzenlemeler mevcut. Ancak aklınıza hemen bir “robot yasası” gelmesin. Bunun yerine örneğin, robot hukukunun kapsamına giren otonom araçlarla ilgili ilk düzenlemenin 2011’de Nevada Eyaleti’nde yapıldığını[19]; Kanada’nın Alberta Eyaleti’nde botların çevrimiçi ortamda kullanılmasının tüketiciler açısından bazı sorunlar yaratmaya başlaması üzerine bu hususta tüketicinin korunmasına yönelik bir düzenlemeye gidildiğini görüyoruz[20]. AB’de ise doğrudan bağlayıcı bir düzenleme olmasa da geçtiğimiz yıl bir bildiri[21] yayınlayarak, ileriki yıllarda yapılacak muhtemel düzenlemelere bir ışık yakıldı. Bu yıl da etik ve YZ üzerine bir rehber[22] yayınlandı. Ayrıca bünyesindeki çeşitli komitelerce görüşler, tavsiyeler yayınlanmaya devam ediyor.
Türkiye’de bu alanda bir düzenleme var mı?
Hayır. Mevcut düzenlemelerimiz şu an için karşılaşılan hukuki sorunlara cevap bulmamıza yardımcı oluyor (bazı noktaları eleştiriye açık). Ancak ilerleyen yıllarda çeşitli alanlara yönelik düzenleme yapma ihtiyacı oluşacağını da bilmek lazım.
Başlangıç için hangi kitapları okusam acaba?
Türkçe kaynak olarak;
Cem Say – 50 Soruda Yapay Zekâ
Çağlar Ersoy – Robotlar, Yapay Zekâ ve Hukuk
Nils J. Nilsson – Yapay Zekâ- Geçmişi ve Geleceği (Türkçe çevirisi mevcut)
Çetin Elmas – Yapay Zekâ Uygulamaları
Ethem Alpaydın – Yapay Öğrenme
İngilizce kaynak olarak;
Ryan Calo, Ian Kerr, Michael Froomkin – Robot Law
David J. Gunkel – Robot Rights
Patrick Lin, Keith Abney, George Bekey – Robot Ethics
Bilim-kurguya bayılırım derseniz;
Ayşe Acar – Yüzyıl romanları- Bay Binet, Yeşil Adam ve Bayan Nima
Asimov – Ben, Robot (Türkçe çevirisi mevcut)
Nick Bostrom – Süper Zekâ (Türkçe çevirisi mevcut)
Başlangıç için hangi makaleleri okusam acaba?
Türkçe kaynak olarak;
Armağan Ebru Bozkurt Yüksel – Robot Hukuku
Selin Çetin – Metal Yakalılar
Tuba Kelep Pekmez – Otonom Araçların Kullanımından Doğan Cezai Sorumluluk: Türk Hukuku Bakımından Genel Bir Değerlendirme
Ronald Leenes & Federica Lucivero – Laws on Robots, Laws by Robots, Laws in Robots: Regulating Robot Behaviour by Design
Kaynaklar:
[1] Veri kazıyıcı botlar, arka planda programlandıkları süre boyunca sürekli çalışırlar. Temel olarak, API’lar aracılı- ğıyla internet sitelerinden veri toplarlar. Googlebot ve Bingbot, arama motoru örümceklerinin en yaygın iki örneğidir. Detaylar için bkz. http://botnerds.com/types-of-bots/, Erişim Haziran 2019.
[2] Trading botlar ya da ticaret botları, ticarette gidişatı anlamak ve işlemleri otomatik olarak gerçekleştirmek için çeşitli göstergeler kullanan yazılımlardır. Detaylar için bkz. https://bravenewcoin.com/insights/cryptocurrency-trading-bots, Erişim Haziran 2019.
[14] Örn. Her yıl Nisan ayında düzenlenen WeRobot konferansında robot hukukuna yönelik çeşitli akademik makaleler sunuluyor ve farklı disiplinden araştırmacılar bir araya geliyor.
[17] Örn. Tuba KELEP PEKMEZ, Otonom Araçların Kullanımından Doğan Cezai Sorumluluk: Türk Hukuku Bakımından Genel Bir Değerlendirme, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 2018, https://dergipark.org.tr/download/article-file/611504, Erişim Haziran 2019;
Yapay Zekalı Robotların Ceza Sorumluluklarının Araştırılması
Av. Melisa Aydemir
Suç ve Ceza: Ceza Hukuku Dergisi
Aralık 2018
Özet
“Bu çalışmada, son zamanların ilgi çeken ve adına gerek sağlık gerek teknolojik gerek mühendislik ve gerekse hukuk formatında pek çok seminer düzenlenen konusu yapay zekaya sahip robotların cezai sorumlulukları ele alınmıştır. Nesnelerin interneti, şeylerin interneti şeklinde ele alınarak başlanan pek çok teknolojik gelişme yapay zekalarda birleşmiş ve hatta kendini bulmuştur. Teknolojik gelişmelerin muhteşem bir yansımasını gördüğümüz yapay zekaya sahip robotların günden güne dönüşümlerine ve gelişimlerine fazlası ile şahit olmaktayız ve bu pek çok bilim adamı gibi bizleri de heyecanlandırmaktadır. Ancak bu heyecanın yanında pek çok bilinmezlik de kafamızı kurcalamaktadır. Keza söz konusu robotların gelecekteki ve hatta günümüzdeki düzlemde “neleri başarabildiklerini” sorguladığımızda verdiğimiz yanıtların büyüsüne kendimizi kaptırabildiğimiz gibi herhangi bir zarar/tehlike açığa çıktığında ve hukuki normlar ihlal edildiğinde bunun ne şekilde tazmin edilebileceği sorusunda da kafamızı fazlası ile meşgul edebiliyoruz. Tüm bu gelişmeler ışığında yapay zekanın hukuki sorumluluğunun ne olacağını bir yana bırakır isek ceza hukukundaki konumunun ne olacağı sorusuna yanıt verebilmek için yaptığımız araştırmalara bu çalışmamızda yer vermek zorunda hissettiğimizi beyan edebiliyoruz. Umarız ki bu çalışmanın sonunda yapay zekalı robotların ceza sorumluluklarının ne olacağı ve hatta hukuk dünyasında hangi statüde yer alabilecekleri konusunda biraz olsun fikir sahibi olabilirsiniz.”
“Yapay Zeka (YZ) teknolojisi son on yıl boyunca hızlı bir şekilde gelişti, aynı zamanda YZ devriminin etkisi pek çok sektörde keskin bir şekilde hissedilmeye başlandı. Büyüyen bir eleştirmen, bilim insanı ve girişimci korosu, otonom makinelerin toplumda oynadığı rolün artmasıyla ilgili endişelerini, YZ’nin getireceği kamusal riskleri azaltmak için hukuki düzenlemenin gerekli olabileceğini öne sürerek, dile getirdi. Ne yazık ki, YZ’nin benzersiz özellikleri ve YZ’nin nasıl geliştirilebileceği, hukuk sistemi için hem pratik hem de kavramsal zorluklar ortaya koymaktadır. Hukuk sisteminin YZ’nin gelişimini olumlu yönde etkilemesi ve YZ sistemleri bir zarar verdiğinde mağdur tarafların tazminat almasının sağlanması gibi zorluklar ile yüzleşilmelidir. Makale, YZ ile ilişkili kamusal riskleri ve devlet kurumlarının bu riskleri yönetme konusundaki yetkinliklerini incelemektedir. Ayrıca kademeli haksız fiil sorumluluğuna dayanan, dolaylı bir YZ düzenlemesi teklifi ile sonuçlanmaktadır.”
Makalenin orijinali ve bağlantı adresini aşağıda bulabilirsiniz:
“Robotlar ve yapay zeka (YZ) toplum üzerindeki etkilerini artırdıkça, politika yapıcılar bu konuda giderek daha fazla düzenlemek yapıyor. Ancak bu teknolojileri düzenlemek için önce ne olduklarını bilmemiz gerekir. İşte burada bir sorunumuz var. Hiç kimse, uzmanlar bile, robotların ve yapay zekanın iyi bir tanımını sunamadı. Dahası, teknolojik gelişmeler insanlara robotlardan ve “aptal” makinelerden bahsetmeyi her geçen gün daha da zorlaştırıyor. Önceden hata sonucu başkalarını etkileyen bir hedef doğrultusunda yazılmış, felaket niteliğindeki yasal tanımları gördük. Aslında, bunu okuyorsanız (muhtemelen) bir robot değilsiniz ancak bazı yasalar size onlardan biriymişsiniz gibi uygulanabilir.
Bunlar gibi tanımsal zorluklar robotlara ve yapay zekaya özgü değildir. Fakat bugün, bütün işaretler bir kırılma noktasına yaklaşmakta olduğumuzu gösteriyor. Şehir genelinde “seks robotlarının genelevi” yasakları ya da “karaborsada bilet satan botları” engellemeye yönelik ülke çapında çabalar olsa da, robotların, insanlığı geliştiren teknolojilerin ve bunlar arasında kalan her şeyin düzenlenmesine yönelik bir ilgi patlamasına tanık oluyoruz. Bu da, bir zamanlar felsefe seminerleri ile sınırlı olan tipolojik sıkıntıların artık akademik olarak reddedilemeyeceği anlamına geliyor. Örneğin, sosyal medya botlarını düzenleyerek yabancı “etki kampanyaları”nı engellemek mi istiyorsunuz? “Bot”u çok geniş bir şekilde tanımlamamaya dikkat edin (yakın zamanda yapılan Kaliforniya yasama meclisi gibi), yoksa cebinize yerleştirilmiş süper bilgisayar sizi onlardan biri yapabilir. Bunun yerine, sürücüleri düzenleyerek trafik güvenliğini teşvik etmek mi istiyorsunuz? Sadece insanların araç kullanabileceğini varsaymamaya dikkat edin (Federal Motorlu Araç Güvenlik Standartlarımızda olduğu gibi) veya yakında en iyi sürücüleri yollardan hariç tutabilirsiniz.
Bu makalede önerdiğimiz şey, sorunun sadece doğru tanımın üstüne çıkmadığımızı göstermesidir. Ayrıca, robot veya YZ dediğimiz çok yönlü, hızla gelişen teknolojiler için “doğru” bir tanım da olmayabilir. Göstereceğimiz gibi, en mantıklı tanımlamalar bile, kısa bir süre içinde yetersiz veya basit bir şekilde alakasız olma riskini taşır. Mükemmel tanımı bulmak için boşuna uğraşmak yerine, politika yapıcıların büyük bilgisayar bilimcisi Alan Turing’in robotları tanımlamanın zorluğuyla karşılaştığında yaptığı gibi yapmaları gerektiğini savunduk: kelimelerle tarif edilemeyen doğasını kucaklayın. Bunu yapmak için çeşitli stratejiler sunuyoruz. Birincisi, mümkün olduğunda, yasalar davranışları düzenlemelidir, şeyleri değil (ya da ortaya koyduğumuz gibi, fiilleri düzenlemeli, isimleri değil). İkincisi, robotları diğer varlıklardan ayırmamız gereken yerlerde, yasalar olay bazında robotları tanımlarken, Turing’in Razor’u dediğimiz şeyi uygulamalıdır. Üçüncüsü, “gördüğümde onu tanırım” türündeki kararları vermek için altı fonksiyonel kriter sunuyoruz ve mahkemelerin bu tür standartları uygulamada yasa koyuculardan daha iyi konumlandırıldığını iddia ediyoruz. Son olarak, standartları uygulamak yerine tanımlarımız olması gerekiyorsa, bunların mümkün olduğunca kısa ve koşullu olması gerektiğini savunuyoruz. Bunda da, düzenleyici kurumların – yasa koyucuların değil – belirleyici rol oynamasını öneriyoruz.”
Makalenin orijinalini ve bağlantı adresini aşağıda bulabilirsiniz:
Bazı Gelişen Teknolojiler için Kontrollerin Gözden Geçirilmesi
Sanayi ve Güvenlik Dairesi
19 Kasım 2018
Özet
“Sanayi ve Güvenlik Dairesi (BIS), Ticaret Kontrol Listesi (CCL) de dahil olmak üzere, İhracat Yönetimi Tüzükleri (EAR) aracılığıyla çift kullanımlı ve daha az hassas askeri maddelerin ihracatını kontrol etmektedir. Teknoloji ihracatı üzerindeki kontroller, hassas ABD teknolojisini koruma çabasının önemli bir bileşeni olduğundan, çoğu hassas teknoloji, ABD’nin üyesi olduğu çok taraflı ihracat kontrol rejimlerinin sürdürdüğü listelerle tutarlı olarak CCL’de kaydedilir. Bununla birlikte, bazı teknolojiler şu an CCL’ye kaydedilmek yerine çok yönlü olarak kontrol edilebilirler, çünkü bunlar gelişmekte olan teknolojilerdir. Bu nedenle, ulusal güvenlik etkileri için henüz değerlendirilmemiştir. Önerilen düzenleyici işlemin (ANPRM) bu önceliği, ABD ulusal güvenliği için gereken, gelişmekte olan teknolojileri belirlemeye yönelik kriterler hakkında örneğin, potansiyel konvansiyonel silahlara, istihbarat toplamaya, kitle imha silahlarına veya terörist uygulamalara sahip oldukları için ya da ABD’ye niteliksel bir askeri ya da istihbarat avantajı sağlayabilmelerinden dolayı kamuoyu görüşünü araştırmaktadır. ANPRM ile ilgili yorum, yeni ortaya çıkan teknolojileri belirlemek ve tanımlamak için kurumlar arası sürece yardımcı olacaktır. Bu işbirliği sürecinin, CCL’deki yeni İhracat Kontrol Sınıflandırma Numaraları (ECCN’ler) için önerilen kurallarla sonuçlanması beklenmektedir.”
Bağlantı adresini ve önerilen düzenleyici işlemin orijinalini aşağıda bulabilirsiniz:
Yapay Zeka: Doğru Bir Geçiş Sağlamak İçin Meslekler Üzerindeki Etkisini Öngörmek
Avrupa Ekonomi ve Sosyal Komitesi (AESK)
Raportör: Franca SALIS-MADINIER
19/09/2018
1.Sonuçlar ve Öneriler
1.1. Yapay zeka (YZ) ve robotik, dijitalleşen ekonominin işgücü piyasaları üzerindeki etkisini artıracak ve çoğaltacaktır. Teknolojik ilerleme, her zaman sosyal ve toplumsal yönetimin yeni biçimlerini gerektirerek, çalışmayı ve istihdamı etkilemiştir. AESK, teknolojik gelişmenin ekonomik ve sosyal ilerlemeye katkıda bulunabileceğine inanmakta; bununla birlikte, toplum üzerindeki genel etkisini gözden kaçırmanın bir hata olacağını düşünmektedir. YZ, iş dünyasında, iş otomasyonunun kapsamını genişletecek ve büyütecektir. Bu nedenle AESK, Avrupa sosyal modelini güçlendirerek ve yenileyerek, YZ ve robotiğin yükselişi ile paralel gidecek olan toplumsal dönüşümlerin temelini atma çabalarına katkı sağlamayı istemektedir.
1.2. AESK, özellikle sağlık hizmetleri, ulaştırma ve enerji sektörlerinde güvenlik, iklim değişikliği ile mücadele ve siber güvenlik alanındaki tehditleri öngörebilme konusunda YZ ve onun uygulama potansiyelini ortaya çıkarmaktadır. Avrupa Birliği, hükümetler ve sivil toplum örgütleri, özellikle engelli veya hareketleri kısıtlı bireyler, yaşlılar ve kronik sağlık sorunları olan kişiler için YZ’nin potansiyel faydalarına tam olarak erişme hususunda önemli bir role sahiptir.
1.3. Bununla birlikte, AB dijital ekonomi ve bunun sonucunda ortaya çıkan toplumsal dönüşüm hakkında yeterli veriye sahip değildir. AESK, özellikle YZ üzerinde, sanayi ve hizmet robotlarının, nesnelerin interneti ve yeni ekonomik modellerin (platform tabanlı ekonomi ve yeni istihdam ve iş biçimleri) kullanımıyla ilgili istatistiksel araç ve araştırmaların geliştirilmesini önermektedir.
1.4. AESK, Avrupa Komisyonu’na, Avrupa sektör düzeyindeki sosyal diyalog komitelerinin YZ ve robotiğin sektöre özel etkisi ve daha geniş anlamda ekonominin dijitalleştirilmesi üzerine yürüttüğü çalışmalarına ön ayak olma ve onları destekleme çağrısında bulunmaktadır.
1.5. Mesleklerin bazılarını eleyerek ve başkalarını yaratarak, YZ ve robotiğin onları değiştireceği ve dönüştüreceği kabul edilmektedir. Sonuç ne olursa olsun, AB, Avrupa Sosyal Haklar Sütunu ile uyumlu olarak, tüm çalışanlar, işçiler ve serbest meslek sahipleri veya serbest çalışanlar için sosyal korumaya erişimi garanti etmelidir.
Görüşün tamamı ile ilgili bağlatı adresini aşağıda bulabilirsiniz:
English
Washington Üniversitesi’nden Prof. 
